ترکیبات اصلی گیاه: بارهنگ حاوی ترکیباتی چون پلی ساکاریدها، چربی ها، مشتقات کافئیک اسید، فلاونوئیدها و ترپنوئیدها می باشد. Ursolic acid و Oleanoic acid نیز از دیگر ترکیبات موثر این گیاه به شمار می روند. (۴)
موارد مصرف طبق مستندات قدیم ومطالعات جدید: رفع خارش و کهیر
تحقیقات جدید درمورد خواص بارهنگ اثراتی مثل بهبود زخم، ضد التهاب، ضد درد، آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیکی خفیف برای آن نشان داده اند که ناشی از ترکیبات فعال آن می باشد (۴). بر اساس مستندات قدیم در کتاب مخزن الادویه عقیلی خراسانی، بارهنگ دارای طبیعت سرد و خشک بوده و مقوی کبد حار و طحال و کلیه و مفتح سدد آنها می باشد همچنین در رفع قروح امعا و حابس خونریزی آن و رفع فساد هضم موثر است (۱ تا ۳). بارهنگ علاوه بر موارد مصرف متعددی که در طب سنتی ایران دارد، براساس یک مطالعه بالینی اخیر در درمان کهیر حاد و رفع خارش آن موثر است.
مکانیسم اثر: طی مطالعات متعدد، اثرات ضد کهیر و خارش بارهنگ مربوط به دخالت فیتوکمیکال های آن در مسیرهای التهابی و هیستامینرژیک است. به طور مثال مهار COX-2 از مکانیسم های احتمالی است. علاوه بر آن، اورسولیک اسید، اولئانولیک اسید و آلفا-لینولنیک اسید بر مسیرهای تولید پروستاگلندین ها که با COX-2 کاتالیز می شود اثر مهاری دارند. ترکیبات فلاونوئیدی موجود در بارهنگ مهاجرت لوکوسیت ها و دگرانولاسیون mast cell ها را مهار می کند. (۵)
نحوه و مقدار مصرف فرآورده:
بزرگسالان (بالای ۱۲ سال): روزی سه بار هربار یک قاشق غذاخوری نیم ساعت بعد از غذا ( ۳۰ میلی لیترروزانه)
کودکان ۴ تا ۱۲ سال: روزی سه بار هرباریک قاشق مرباخوری نیم ساعت بعد از غذا ( ۱۵ میلی لیتر روزانه).
توصیه هنگام مصرف: قبل از مصرف بطری را به خوبی تکان دهید.
تداخل با گیاهان دارویی و مکمل ها
احتیاط مصرف: در صورت بروز حساسیت مصرف قطع و با پزشک مصرف شود.
عوارض جانبی: با این مقدار مصرف، تا کنون هیچ گونه عوارض جانبی گزارش نشده است.
شرایط نگهداری: در جای خشک و خنک نگهداری شود. پس از باز شدن فرآورده در یخچال نگهداری شود.
استانداردسازی: این فرآورده تعیین مقدار میزان لوتئولین (تعیین مقدار شده با HPTLC)،
مطالعات حیوانی و بالینی انجام شده: براساس نتایج یک مطالعه بالینی تصادفی دو سویه کور انجام شده توسط گروه R&D سنابل دارو و مراکز تحقیقاتی دانشگاه ها، عصاره آبی بارهنگ در مقایسه با مصرف داروی ستریزین، اثرات بهتری در رفع علائم کهیر از خود نشان داده است. در این مطالعه، افراد در گروه دارو، روزانه ۱۰ میلی لیتر شربت بارهنگ (حاوی ۱۰% عصاره آبی بارهنگ) و افراد در گروه کنترل، ۱۰ میلی لیتر شربت ستریزین دریافت کردند. علائم بیماران شامل تعدد ضایعات کهیر، شدت خارش، مقاومت به دارو و نیز عوارض جانبی، در طی مطالعه و دو هفته پس از شروع مداخله، توسط درماتولوژیست ارزیابی گردید. پس از آنالیز آماری نتایج، میزان رضایت بیماران از درمان در گروه شربت بارهنگ نسبت به گروه ستریزین به طور معنی داری بالاتر بود.
زندگی با آلرژی و حساسیت می تواند چالش برانگیز باشد، به خصوص زمانی که علائم در بدترین حالت خود هستند. با این حال، فرد می تواند در هنگام مواجهه با علائم آن، از پزشک کمک و مشاوره بگیرد. همچنین استفاده از داروهای گیاهی مانند شربت های ضد حساسیت می توانند کمک کننده باشند. برخی از مواد طبیعی می توانند خواص آنتی هیستامینی داشته باشند، به این معنی که می توانند مواد شیمیایی که باعث علائم آلرژی می شوند را تجزیه کرده و حساسیت های پوستی، تنفسی و … را کاهش دهند. اما، شواهد بیشتری برای تعیین میزان موثر بودن این درمان های طبیعی ضروری است. خوشبختانه طب سنتی ایران توانسته است شربتی را با استفاده از عصاره آبی بارهنگ به روش علمی تهیه و فرموله کند که نتایج بسیار رضایت بخشی را در پی داشته است.
شربت ضد حساسیت پوستی
حساسیت پوستی یک واکنش نامناسب پوست به عوامل خارجی است. این عوامل عبارتند از: مواد شیمیایی، قارچ ها و باکتری ها، نور خورشید و حتی برخی مواد طبیعی مانند گرده گل گیاهان. واکنش های پوستی اغلب با خارش، قرمزی، تورم، خشکی و در موارد شدیدتر آسم همراه می باشند. استفاده از داروی مناسب برای رفع این مشکل بسیار ضروری است چرا که باید بدون عوارض جانبی باشد. خوشبختانه اغلب داروهای گیاهی می توانند علائم حساسیت پوستی را تسکین دهند. اگر به طور معقول و پیشگیرانه استفاده شوند، می توانند سیستم ایمنی بدن شما را تقویت کرده و از شروع واکنش آلرژیک بعدی جلوگیری کنند. با این حال، قبل از شروع هر روش درمانی جدید، ضروری است که با یک متخصص مشورت کنید. در حالی که شربت های ضد حساسیت پوستی ممکن است عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای معمولی داشته باشند، باید به دوز مناسب و همچنین موارد منع مصرف توجه داشته باشید.
شربت ضد حساسیت تنفسی
حساسیت تنفسی یکی از شایع ترین شرایطی است که انسان را با تظاهرات متنوعی درگیر می کند مانند بیماری های آلرژیک مانند آسم، رینیت آلرژیک و غیره و تا 20 درصد از جمعیت انسان را در بیشتر کشورها مبتلا می کنند. شیوع بیماری های آلرژیک مانند آسم در سال های اخیر علیرغم بهبود وضعیت سلامت عمومی افزایش یافته است. تقریباً تخمین زده می شود که از هر سه نفر یک نفر در زمان معین آلرژی فعال دارد و از هر چهار نفر حداقل سه نفر، یک بار در زندگی خود دچار واکنش آلرژیک می شوند. داروهای مورد استفاده برای آلرژی در آلوپاتی عبارتند از: استروئیدها، آنتی هیستامین، ضد احتقان ها، تثبیت کننده ماست سل ها و آنتاگونیست های گیرنده لکوترین. داروهای آنتی هیستامین می توانند عوارض جانبی نامطلوبی از جمله خواب آلودگی، خشکی دهان و غیره داشته باشند. استفاده از گیاهان دارویی به دلیل اثرات نامطلوب این گونه داروهای آلوپاتیک رواج بیشتری یافته است. در سال های اخیر مدیریت ایمن و موثر بیماری ها از طریق منابع گیاهی، مورد توجه بسیاری از افراد و همچنین پزشکان قرار گرفته است و بسیاری از گیاهان به دلیل خواص ضد هیستامین و ضد التهابی مورد استفاده قرار می گیرند.
شربت ضد حساسیت و سرفه
اگر چه داروهای مختلفی برای بهبود حساسیت سیستم تنفسی و سرفه ناشی از آن در بازار موجود است اما با این حال استفاده از داروهای منشا گرفته از طب گیاهی و سنتی رواج یافته و پر طرفدار می باشد. استفاده از گیاهان در سیستم های پزشکی قدمت زیادی دارد و تخمین زده شده است که بیش از 8000 گیاه در طب سنتی و پزشکی استفاده می شود. بیشتر داروها در استفاده از گیاهان مشترک هستند، اما در نوع گیاهی که استفاده می کنند، نحوه تهیه و رویکردهای درمانی آن ها متفاوت است. به عنوان مثال شربت برگرفته شده از عصاره آبی بارهنگ، در کنترل حساسیت، بهبود کهیر، خارش، سرفه و سایر موارد موثر واقع می شود. هنگام استفاده از انواع شربت ضد حساسیت و سرفه ضروری است احتیاط لازم را داشته و در صورت بروز هرگونه مشکلی مصرف دارو قطع شده و به پزشک مراجعه نمایید.
شربت های ضد حساسیت
افراد مبتلا به آلرژی و حساسیت ممکن است با استفاده از عصاره های گیاهی طبیعی و غذاهایی که به عنوان آنتی هیستامین عمل می کنند، تسکین پیدا کنند. به عنوان مثال می توان به ویتامین C، پروبیوتیک ها و غیره اشاره کرد. آنتی هیستامین ها موادی هستند که فعالیت هیستامین را در بدن مسدود می کنند. هیستامین پروتئینی است که باعث بروز علائم آلرژی و حساسیت مانند عطسه، خارش چشم و خارش گلو می شود. داروهای آنتی هیستامین بدون نسخه مانند شربت های ضد حساسیت (به عنوان مثال: داروی سیتریزین) برای تسکین این علائم موثر هستند، اما می توانند عوارض جانبی مانند خواب آلودگی و حالت تهوع ایجاد کنند. در نتیجه، برخی افراد مایلند جایگزین های طبیعی را امتحان کنند.
قوی ترین شربت ضد حساسیت
آلرژی به عنوان یک پاسخ ایمنی غیرعادی شدید شناخته شده است که در آن سیستم ایمنی با یک آلرژن یا آنتی ژن مبارزه می کند و ماست سل ها را تحریک کرده تا هیستامین را در خون آزاد کنند. موادی که از انتشار هیستامین از ماست سل ها جلوگیری می کنند، عوامل ضد حساسیت محسوب می شوند. داروهای مورد استفاده برای درمان آلرژی عبارتند از: تثبیت کننده های ماست سل، استروئیدها، آنتی هیستامین ها، آنتاگونیست های گیرنده لکوترین و ضد احتقان ها.
داروهای ضد حساسیت دارای عوارضی مانند خواب آلودگی، گیجی، یبوست، مشکل در ادرار کردن، تاری دید و … هستند. اخیراً استفاده از گیاهان دارویی برای مدیریت مؤثر و ایمن بیماری ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است. گیاهان مختلف به دلیل خواص ضد حساسیتی و آنتی هیستامینی خود استفاده می شود. برخی از گیاهان مفید در مدیریت بیماری های آلرژیک دستگاه تنفسی مانند Piper longum، Ocimum tenuiflorum، Solanum xanthocarpum مورد بحث قرار گرفته اند. شواهد علمی فراوانی برای فعالیت ضد هیستامینی و ضد حساسیتی Azadirachta indica، Aloe vera، Tinospora cordifolia، Plantago major L و بسیاری از گیاهان دیگر از این قبیل برای استفاده به عنوان عوامل ضد حساسیت ایمن تر گزارش شده است.
بررسی طیف گسترده ای از گیاهان و مواد طبیعی را با نام های علمی رایج و توزیع آن ها برای شناسایی و استفاده آسان به عنوان عوامل ضد آلرژی ایمن خلاصه می‌کند و مکانیسم های مولکولی آن ها را در مبارزه با واکنش های آلرژیک مورد بحث قرار می دهد که در نهایت در برخی موارد منجر به تولید دارو می گردد. شربت بارهنگ به دلیل دارا بودن ترکیبات موثر مانند کافئیک اسید، فلاونوئیدها و ترپنوئیدها و همچنین Ursolic acid و Oleanoic acid یکی از بهترین و قوی ترین شربت های ضد حساسیت گیاهی می باشد که در ایران تولید گردیده است.
مقالات مرتبط:
Evaluation of Plantago major aqueous extract in treatment of acute urticaria, 2014
محمد امینی –
خیلی خوبه