برای درمان قطعی کهیر با داروی گیاهی، باید از گیاهانی استفاده شود که بتوانند واکنش‌های التهابی و آزادسازی هیستامین را کنترل کنند. در ادامه با انواع گیاهان دارویی، خوراکی و روش‌های خانگی رفع و بهبود خارش و کهیر آشنا خواهیم شد.
کهیر چیست؟
کهیر (Urticaria) یکی از شایع‌ترین واکنش‌های پوستی است که به صورت دانه‌های برجسته، قرمز یا صورتی‌رنگ روی پوست ظاهر می‌شود. این برجستگی‌ها معمولاً با خارش شدید همراه هستند و ممکن است در بخش‌های مختلف بدن ظاهر شده و پس از چند ساعت یا چند روز ناپدید شوند. کهیر معمولاً به دلیل واکنش سیستم ایمنی بدن به عوامل تحریک‌کننده بروز می‌کند و می‌تواند در هر سنی و برای هر فردی رخ دهد.
کهیر چه علائمی دارد؟
علائم اصلی کهیر شامل موارد زیر است:
- بروز لکه‌های برجسته یا پف‌کرده روی پوست
- خارش شدید در ناحیه‌ی درگیر
- قرمزی پوست در اطراف ضایعات
- تغییر محل دانه‌ها (ممکن است در یک نقطه ظاهر و سپس به نقطه‌ای دیگر منتقل شوند)
- گاهی اوقات همراه با تورم لب‌ها، پلک‌ها یا گلو (در موارد شدیدتر مانند آنژیوادم)
در موارد حاد، اگر علائمی مانند مشکل در تنفس یا تورم گلو ظاهر شود، نیاز به مراقبت فوری پزشکی وجود دارد.
علل بروز کهیر چیست؟
کهیر می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. شایع‌ترین علل آن عبارت‌اند از:
- واکنش آلرژیک به غذاهایی مثل بادام‌زمینی، شیر، تخم‌مرغ، غذاهای دریایی یا افزودنی‌های غذایی
- نیش حشرات مانند زنبور، پشه یا مورچه
- داروها: مانند آنتی‌بیوتیک‌ها (پنی‌سیلین)، مسکن‌ها (ایبوپروفن، آسپرین)، و برخی داروهای فشارخون
- استرس و اضطراب
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- گرما، سرما، تعریق یا نور خورشید
- تماس با مواد شیمیایی یا حساسیت‌زاها مانند صابون، شوینده‌ها یا فلزات
معرفی انواع کهیرهای پوستی
کهیر بر اساس زمان بروز و نوع تحریک‌کننده به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود:
- کهیر حاد: به صورت ناگهانی ظاهر می‌شود و معمولاً کمتر از ۶ هفته طول می‌کشد. این نوع بیشترین ارتباط را با آلرژی‌های غذایی یا دارویی دارد.
- کهیر مزمن: بیش از ۶ هفته ادامه می‌یابد و علت آن اغلب ناشناخته است. گاهی به مشکلات سیستم ایمنی بدن یا بیماری‌های زمینه‌ای مربوط می‌شود.
- کهیر فیزیکی: در اثر محرک‌های فیزیکی مانند گرما، سرما، نور خورشید یا فشار روی پوست ایجاد می‌شود. مانند کهیر سرمایی، کهیر ناشی از تعریق، یا کهیر فشاری تأخیری.
- کهیر عصبی (استرسی): استرس روانی شدید و اضطراب می‌تواند باعث تحریک سیستم ایمنی و بروز کهیر شود.
- کهیر تماسی: در اثر تماس مستقیم پوست با ماده حساسیت‌زا مانند لاتکس، برخی گیاهان یا شوینده‌ها ایجاد می‌شود.
- کهیر بارداری: این وضعیت بیشتر در ماه‌های اول یا آخر بارداری خود را نشان می‌دهد، یعنی زمانی که بدن درگیر تغییرات سریع هورمونی و فیزیکی می‌شود. برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که رشد جنین و افزایش قابل‌توجه اندازه شکم می‌تواند یکی از عوامل تحریک‌کننده باشد.
برای درمان کهیر چه بخوریم
در ادامه، نگاهی دقیق به مؤثرترین خوراکی‌های طبیعی در کاهش کهیر خواهیم داشت.
- دانه کتان و روغن کتان
دانه کتان منبعی سرشار از امگا ۳ است. این اسیدهای چرب با کاهش التهاب در بدن، می‌توانند به تسکین علائم کهیر کمک کنند. مصرف روزانه دانه کتان آسیاب‌شده یا چند قطره روغن کتان، می‌تواند تأثیر چشمگیری در آرام‌سازی واکنش‌های پوستی داشته باشد. - چای سبز
چای سبز با ترکیبات فعال مانند پلی‌فنول‌ها و فلاونوئیدها، به‌عنوان یک نوشیدنی طبیعی ضدالتهاب و تقویت‌کننده سیستم ایمنی شناخته می‌شود. - سیر تازه
سیر نه‌تنها یک ضدباکتری طبیعی است، بلکه با دارا بودن مقادیر بالای ویتامین C و ترکیبات ضدالتهابی، می‌تواند آزادسازی هیستامین در بدن را محدود کند. - روغن ماهی یا کپسول امگا ۳
روغن ماهی منبع دیگری از امگا ۳ است که علاوه بر مصرف خوراکی، می‌توان به‌صورت موضعی نیز از آن بهره گرفت. اسیدهای چرب امگا ۳ در روغن ماهی با مهار واکنش‌های التهابی بدن، به کاهش خارش، تورم و قرمزی پوست کمک می‌کنند. - سیب
سیب یکی از میوه‌های محبوب و مفید برای پوست است. ماده‌ای به‌نام کوئرستین که در سیب یافت می‌شود، نقش مهمی در مهار آزادسازی هیستامین و کاهش علائم کهیر دارد. این ترکیب با تثبیت سلول‌های مست (mast cells) از بروز واکنش‌های آلرژیک جلوگیری می‌کند. - زردچوبه
زردچوبه یکی از قوی‌ترین ادویه‌های ضدالتهابی در طبیعت است. ماده فعال موجود در آن به‌نام کورکومین، با مهار مسیرهای التهابی در بدن، می‌تواند در تسکین علائم کهیر، به‌ویژه روی صورت و بدن، مؤثر باشد. - ۷. خردل سبز
خردل سبز یا برگ خردل، یکی دیگر از مواد غذایی ضدالتهابی است که به دلیل داشتن ویتامین‌های مختلف و بتاکاروتن، در کاهش علائم کهیر نقش دارد. - بارهنگ
یک گیاه دارویی پرکاربرد در طب سنتی ایران است که خواص ضدالتهابی و ضدخارش دارد. جوشانده یا ضماد این گیاه قابل استفاده می باشد. خوشبختانه این گیاه برای مصرف راحت تر بصورت شربت بارشان در دسترس عموم است. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که ترکیبات فعال گیاه بارهنگ با اثر بر مسیرهای التهابی و هیستامینرژیک، می‌توانند در کاهش علائم کهیر و خارش مؤثر باشند و می توانند با مهار آنزیم سیکلواکسیژناز-2، نقش مهمی را در تولید پروستاگلاندین‌ها و القای التهاب ایفا کنند.
درمان سریع کهیر طب سنتی
طب سنتی ایران راهکارهای مفیدی برای کنترل و درمان کهیر دارد. برخی از رایج‌ترین روش‌ها عبارت‌اند از:
- عرق کاسنی: به دلیل خاصیت خنک‌کنندگی و ضد التهابی، در کاهش علائم کهیر موثر است.
- خاکشیر: به صورت شربت یا همراه با آب و شکر، می‌تواند به کاهش خارش و تورم کمک کند.
- جو دوسر: با قرار دادن آن در کیسه پارچه‌ای و ماساژ محل کهیر، می‌تواند به کاهش التهاب و خارش کمک کند.
- دمنوش‌های گیاهی: دمنوش‌های بابونه و نعناع به دلیل خاصیت آرام‌بخشی، می‌توانند به کاهش خارش و التهاب کمک کنند.
- آلوئه‌ورا: به صورت موضعی برای کاهش التهاب و خارش استفاده می‌شود.
- سرکه سیب: به دلیل طبع سرد، سرکه سیب می‌تواند در کاهش التهاب، سوزش و خارش موثر باشد.
- روغن فندق: به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان، در کاهش التهاب و خارش موثر است.
- آبلیمو: به صورت موضعی و خوراکی می‌تواند در کاهش علائم کهیر موثر باشد.
آمپول برای درمان کهیر
در موارد شدید که خارش و تورم زیاد است یا واکنش آلرژیک سریع اتفاق می‌افتد، پزشک ممکن است تزریق داروهایی را تجویز کند:
- آمپول آنتی‌هیستامین مانند دیفن‌هیدرامین: برای کاهش سریع خارش و التهاب
- آمپول کورتون (مانند دگزامتازون یا بتامتازون): در موارد حاد برای کنترل التهاب شدید
- اپی‌نفرین: در مواردی که همراه با تورم گلو و تنگی نفس است، برای جلوگیری از شوک آنافیلاکتیک تجویز می‌شود.
استفاده از این آمپول‌ها باید زیر نظر پزشک انجام شود و نباید به‌طور خودسرانه مصرف شوند.
درمان سریع کهیر
برای کاهش سریع علائم کهیر می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- مصرف آنتی‌هیستامین خوراکی مثل ستیریزین، لوراتادین یا فکسوفنادین
- کمپرس سرد روی محل خارش
- پرهیز از خاراندن پوست (خاراندن می‌تواند التهاب را بیشتر کند)
- پوشیدن لباس‌های نخی و آزاد
- دوش آب خنک با صابون ملایم
کهیر را چگونه درمان کنیم؟
درمان کهیر بستگی به شدت، مدت زمان و علت بروز آن دارد:
- درمان دارویی: آنتی‌هیستامین‌ها خط اول درمان هستند. در صورت نیاز، داروهای کورتونی یا ایمونوتراپی ممکن است تجویز شوند.
- درمان تغذیه‌ای: اجتناب از مواد غذایی حساسیت‌زا و تقویت سیستم ایمنی با تغذیه سالم.
- درمان گیاهی یا سنتی: استفاده از دمنوش‌ها، شربت‌ها و پمادهای طبیعی زیر نظر متخصص طب سنتی.
- اصلاح سبک زندگی: مدیریت استرس، خواب کافی و ورزش ملایم در کاهش بروز کهیر مزمن مؤثر است.
درمان خانگی کهیر
برای درمان خانگی کهیر، می‌توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید
- کمپرس سرد: یک پارچه تمیز را در آب سرد خیس کرده و به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی کهیر قرار دهید.
- حمام با آب خنک یا ولرم: از حمام با آب داغ اجتناب کنید و به جای آن از آب خنک یا ولرم استفاده کنید.می‌توانید مقداری جو دوسر آسیاب شده یا سرکه سیب به آب حمام اضافه کنید تا پوست آرام شود.
- داروهای بدون نسخه: از آنتی‌هیستامین‌هایی مانند دیفن‌هیدرامین یا لوراتادین برای کاهش خارش و علائم کهیر استفاده کنید.
- ژل آلوئه‌ورا: ژل آلوئه‌ورا را روی کهیر بمالید و اجازه دهید ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بماند، سپس با آب ولرم بشویید.
- اجتناب از عوامل محرک: از خاراندن کهیرها، لباس‌های تنگ و غیرنخی، استرس، و مصرف الکل و کافئین دوری کنید.
درمان‌های گیاهی برای کهیر
گیاهان دارویی زیادی خاصیت ضد التهابی و ضدحساسیت دارند:
- روغن نارگیل: روغن نارگیل به دلیل خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی خود می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین پوست کمک کند. همچنین، به خوبی پوست را مرطوب کرده و احساس سوزش ناشی از کهیر را کاهش می‌دهد.
- عسل: عسل به خاطر خاصیت ضدالتهابی قوی، در بهبود واکنش‌های آلرژیک مثل کهیر بسیار مؤثر است.
- برگ گزنه: گزنه با خاصیت آنتی‌هیستامینی طبیعی‌اش، در کنترل خارش، حساسیت و جوش‌های پوستی بسیار مفید است.
- شیرین بیان: این گیاه حاوی ترکیبی به‌نام اسید گلیسیریزیک است که به کاهش التهاب، قرمزی و حساسیت‌های پوستی کمک می‌کند.
- میموسا: میموسا در طب سنتی هند و چین برای کاهش التهاب و بهبود راش‌های پوستی کاربرد دارد.
- برگ ریحان: ریحان یک مسدودکننده طبیعی هیستامین است که ترکیباتی مانند اوژنول، رزمارینیک اسید و لینالول دارد و در کاهش تحریک پوست نقش مؤثری ایفا می‌کند.
کهیر، اگرچه در بیشتر موارد خطرناک نیست، اما می‌تواند آزاردهنده باشد و کیفیت زندگی را مختل کند. شناخت علت، پیروی از توصیه‌های پزشکی، پرهیز غذایی، استفاده از درمان‌های طبیعی و کنترل استرس می‌توانند نقش مؤثری در کاهش یا پیشگیری از آن داشته باشند.
