خواص گیاه آویشن در طب سنتی ، به عطر دل‌نشین و طعم گرم آن خلاصه نمی‌شود؛ این گیاه، قرن‌هاست که جایگاه ویژه‌ای در درمان‌های طبیعی داشته است، از تسکین سرفه‌های خشک گرفته تا تقویت سیستم ایمنی. در ادامه این مطلب بیشتر با این گیاه و خواص آن آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید.
آویشن چیست؟
Thyme یا آویشن، یکی از گیاهان دارویی شناخته‌شده و محبوب است که از دل کوه‌های ایران تا سواحل مدیترانه رشد می‌کند. این گیاه چندساله از خانواده‌ی نعناعیان، با برگ‌های ریز و خوش‌بو و گل‌هایی معطر شناخته میشود. در ایران هم انواع مختلفی از آن مثل آویشن کوهی، باغی و شیرازی وجود دارد. بخش دارویی این گیاه، سرشاخه‌های گل‌دار آن است که عطری نافذ و طعمی گرم و کمی تلخ دارند. ترکیباتی مثل تیمول و کارواکرول باعث شده‌اند که این گیاه خاصیت خلط‌آور، ضدسرفه، گندزدا، ضداسپاسم و ضدنفخ داشته باشد، ترکیبی عالی برای درمان عفونت‌های تنفسی و مشکلات گوارشی.
تاریخچه آویشن
آویشن در حوالی دریای مدیترانه رشد می کند. برگ‌های کوچک و کرک‌دارش و میوه‌های ریز قهوه‌ای‌رنگی که دارد، نه فقط طعمی مطبوع دارند بلکه به عنوان داروی آرامبخش گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در گذشته‌های دور، از مصر باستان تا روم، این گیاه کاربردهای جالبی داشته از جمله خوشبوکننده‌ی دهان، ماده‌ای برای مومیایی کردن اجساد، و طعم‌دهنده‌ای طبیعی برای غذا. بعدها با ورود به طب سنتی و عطاری‌ها، کم‌کم جای خود را در دنیای محصولات آرایشی و بهداشتی هم پیدا کرد. جالب است بدانید که این گیاه در فرهنگ‌های مختلف، با نام‌های گوناگونی شناخته میشود: از «حاشا» و «صعترالحمیر» گرفته تا «جعتری» در کردی، «پلنگ مشک» در گیلکی، «کهلیک اوتو» در ترکی، و «اوشوم» در زبان لری.
انواع آویشن و نحوه تشخیص آن ها چگونه است؟
محققان تاکنون بیش از ۶۰۰ گونه مختلف از این گیاه ارزشمند را در طبیعت شناسایی کرده‌اند. در ادامه با معروف‌ترین و پرکاربردترین انواع آویشن آشنا می‌شویم:
- معمولی
رایج‌ترین نوع آویشن است که با شکل خوابیده و شاخ‌وبرگ‌هایی زردرنگ و متنوع دیده میشود. - لیمویی
ایستاده رشد می‌کند و برگ‌های نقره‌ای-طلایی و رنگارنگش عطر ملایم لیمو دارد. - پشمی
ظاهری خزنده دارد و برگ‌های خاکستری‌رنگ آن بافتی مخملی دارند. - خزنده (یا مادر)
گیاهی کوتاه‌قد (فقط ۵ تا ۸ سانتی‌متر) با گل‌هایی به رنگ سفید، ارغوانی یا زرشکی. - وحشی (واقعی)
هم به صورت خوابیده و هم ایستاده رشد می‌کند و برگ‌هایش ممکن است سبز، طلایی یا چندرنگ باشد. - الفین
یکی از کوچک‌ترین گونه‌ها با برگ‌هایی معطر و گل‌های ریز صورتی یا بنفش است.
هرکدام از این گونه‌ها، بسته به ظاهر، رایحه و خواص دارویی‌شان، کاربردهای خاص خود را دارند. شناخت آن‌ها به انتخاب بهتر برای مصارف دارویی، آشپزی یا حتی زیباسازی فضای سبز کمک زیادی می‌کند.
مهمترین خواص آویشن برای بدن
مهمترین خواص آویشن عبارت‌اند از:
- خاصیت ضدباکتریایی و ضدقارچی
- تسکین سرفه و گلودرد و بهبود بیماری‌های تنفسی مانند سرماخوردگی، برونشیت و آسم
- تقویت سیستم ایمنی بدن به دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌ها
- کاهش دردهای عضلانی و مفصلی و تسکین دردهای روماتیسمی
- تقویت سلامت گوارش و بهبود هضم، کاهش نفخ و رفع مشکلات معده
- تنظیم فشار خون و بهبود عملکرد قلب
- تقویت مو و سلامت پوست به دلیل خاصیت ضدعفونی‌کننده
- رفع خستگی، آرام بخش بودن و کمک به بهبود خواب شبانه
- کاهش دردها و اختلالات قاعدگی
خواص آویشن برای مردان
آویشن سرشار از ترکیبات فنولی است که به دلیل اثرات قابل توجه ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی، در حفظ سلامت عمومی مردان نقش دارد. این ترکیبات با کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود جریان خون، می‌توانند به عملکرد بهتر اندام‌های حیاتی بدن کمک کنند. همچنین، مطالعات پیش‌بالینی نشان داده‌اند که، ممکن است در بهبود کیفیت اسپرم و افزایش سطح تستوسترون در مدل‌های حیوانی مؤثر باشد. با این حال، لازم است تأثیر این نتایج در مطالعات انسانی نیز بررسی و تأیید شود. همچنین این گیاه با افزایش سطح انرژی و تقویت استقامت بدنی، به‌ویژه در افرادی که فعالیت‌های جسمی سنگین دارند، مورد توجه قرار گرفته است. نقش آنتی‌اکسیدانی آن نیز در کاهش آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد، عاملی مهم در حمایت از سلامت مردان به شمار می‌آید.
خواص آویشن برای زنان
آویشن به واسطه‌ی ترکیبات فعال خود، دارای ویژگی‌های ضداسپاسم، ضدالتهاب و ضدباکتری است و از دیرباز به‌عنوان گزینه‌ای طبیعی برای حفظ سلامت زنان به‌کار رفته است. یکی از مهمترین کاربردهای این گیاه، کاهش دردهای قاعدگی و کرامپ‌های رحمی است. این گیاه از طریق تحریک جریان خون در ناحیه لگن و رحم، موجب بهبود علائم قاعدگی شده و به تنظیم چرخه‌ی آن کمک می‌کند.
همچنین، مصرف آویشن می‌تواند در تقویت دیواره‌های رحم و کاهش التهاب‌های رحمی مؤثر باشد. فرآورده‌های موضعی حاوی عصاره آن، از جمله کرم‌ها و شوینده‌های واژینال، در کاهش علائم ناشی از عفونت‌های واژینال مانند خارش و سوزش کاربرد دارند. خاصیت ضدباکتریایی و ضدقارچی این گیاه، آن را به گزینه‌ای ایمن برای کمک به بهبود عفونت‌های دستگاه تناسلی تبدیل کرده است.
خواص آویشن برای عفونت
آویشن دارای خواص متنوعی برای مقابله با عفونت‌ها و تقویت سلامت بدن است که شامل موارد زیر می‌باشد:
- مقابله با عفونت‌های تنفسی: این گیاه با خواص ضد میکروبی و ضد التهابی به کاهش علائم سرماخوردگی، سرفه و گلودرد کمک می‌کند.
- پیشگیری از عفونت‌های پوستی: خواص ضد باکتری و ضد قارچی آویشن در کاهش التهاب و بهبود عفونت‌های پوستی مؤثر است.
- مقابله با عفونت‌های ویروسی: با خواص ضد ویروسی می‌تواند در مقابله با ویروس‌هایی مانند آنفولانزا و کووید-۱۹ کمک کند.
- درمان عفونت‌های قارچی: آویشن در درمان و کاهش علائم عفونت‌های قارچی مانند قارچ‌های پوستی و ناخن‌ها نقش دارد.
آویشن برای چه کسانی ضرر دارد؟
آویشن معمولاً ایمن در نظر گرفته میشود، اما مصرف آن در برخی افراد ممکن است با عوارض خفیف گوارشی نظیر سوزش معده یا تهوع همراه باشد. همچنین، افراد حساس به گیاهان خانواده نعناعیان (مانند نعناع و مرزنجوش) ممکن است واکنش‌های آلرژیک به آن نشان دهند. مصرف بیش از حد، می‌تواند باعث تحریک پوست یا غشاهای مخاطی شود. این گیاه ممکن است برای برخی از افراد مضر باشد:
- افرادی که سابقه حساسیت به گیاهان خانواده نعناعیان دارند.
- مصرف آویشن باغی و محصولات آن در دوران بارداری و شیردهی باید تنها تحت نظر پزشک صورت گیرد.
- در صورت وجود ناراحتی‌های شدید گوارشی، از مصرف این دارو خودداری شود.
خواص دمنوش آویشن در طب سنتی چیست؟
آویشن، که در متون طب سنتی با نام «صعتر» نیز شناخته میشود، گیاهی با طبع گرم و خشک است و برای تعدیل مزاج‌های سرد و تر کاربرد داشته است. این گیاه به‌واسطه خواص ضدعفونی‌کننده، ضدالتهابی و خلط‌آور، در درمان سرفه، عفونت‌های تنفسی، نفخ و مشکلات گوارشی توصیه می‌شده است. همچنین در آثار معتبر طب سنتی نظیر تحفه‌المؤمنین و قرابادین کبیر، به‌عنوان تقویت‌کننده معده، کاهش‌دهنده دردهای قاعدگی و بهبوددهنده هضم معرفی شده است. ابن‌سینا نیز در قانون در طب به خواص ضدمیکروبی و التیام‌بخش آن اشاره کرده است. با توجه به طبیعت گرم آن، مصرف بی‌رویه ممکن است باعث خشکی و تحریک معده شود؛ لذا استفاده متعادل آن، به‌ویژه در افراد با مزاج گرم، توصیه می‌گردد.
طریقه مصرف آویشن برای سرماخوردگی
آویشن به‌دلیل برخورداری از خاصیت خلط‌آوری و ضدباکتریایی، نقش مؤثری در تسکین علائم سرماخوردگی دارد. ترکیباتی نظیر تیمول و کارواکرول از طریق تحریک مژک‌های تنفسی، موجب تسهیل خروج ترشحات از مجاری تنفسی شده و در عین حال، التهاب موجود در دستگاه تنفس را کاهش می‌دهند. این فرایند نه‌تنها به بهبود کیفیت تنفس کمک می‌کند، بلکه در تسکین عفونت‌های تنفسی نیز اثرگذار است. برای تهیه این دمنوش برای سرماخوردگی لازم است، گیاه را در آب جوش ریخته، ۵ تا ۱۰ دقیقه دم کنید. پس از صاف‌کردن، در صورت تمایل با عسل و لیموترش میل شود. پیشنهاد میشود تا ۳ بار در روز برای اثرگذاری بیشتر مصرف گردد.
روش تهیه چای آویشن
برای تهیه دمنوش آویشن، ابتدا حدود ۱ تا ۴ گرم پودر گیاه را آماده کرده و یک لیوان آب جوش تهیه کنید. در گام نخست، پودر را در آب جوش بریزید. سپس اجازه دهید این ترکیب به مدت ۲۰ دقیقه دم بکشد تا خواص گیاه به‌طور کامل استخراج شود. پس از پایان زمان دم‌کشی، دمنوش را از صافی عبور دهید تا تفاله‌ها جدا شوند. در نهایت، برای بهبود طعم و افزایش خواص، می‌توانید مقدار دلخواهی عسل به آن اضافه کرده و میل کنید.
گیاه آویشن در طب سنتی
در طب سنتی، آویشن به‌عنوان گیاهی با خواص ضدقارچی، ضداسپاسم و خلط‌آور شناخته میشود که نقش مؤثری در بهبود علائم برونشیت و سرفه ایفا می‌کند. این گیاه با شل کردن عضلات برونش و کاهش التهاب مجاری تنفسی، به تسکین سرفه‌های خشک و مرطوب کمک کرده و دفع خلط را تسهیل می‌نماید. به همین دلیل، از آن به‌طور گسترده در تهیه شربت‌ها و قطره‌های گیاهی ضدسرفه استفاده میشود.
سنابل دارو و طب سنتی
یکی از این داروها شربت زوفی بل (زوفا) بوده که یک فرآورده طبیعی و گیاهی از شرکت سنابل دارو است و برای بهبود علائم سرماخوردگی، آلرژی و مشکلات تنفسی مانند آسم کاربرد دارد. این شربت با ترکیبی از عصاره‌های گیاه زوفا، رازیانه، گل ختمی و پرسیاوشان تهیه شده و با اثرات خلط‌آور، ضدالتهاب و نرم‌کننده گلو، به تسکین سرفه و کاهش اسپاسم مجاری تنفسی کمک می‌کند. این محصول برای کودکان ۴ سال به بالا قابل استفاده است.
سنابل دارو با استفاده از طب سنتی، گیاهان دارویی را تهیه و فرموله می کند تا با تکیه بر اصول علمی، فرآورده‌هایی ایمن و مؤثر تولید نماید. این شرکت با استفاده از ترکیبات طبیعی، سطح مصرف و نیاز به داروهای شیمیایی را کاهش داده است. محصولات سنابل، با رعایت استانداردهای کیفی، به صورت شربت، قرص، کپسول و سایر اشکال دارویی به بازار عرضه می‌گردد.
سوالات متداول
- آویشن چه خواصی برای بدن دارد؟
آویشن با ترکیباتی مانند تیمول و کارواکرول دارای خاصیت ضدباکتری، ضدقارچ، خلط‌آور، ضداسپاسم و ضدالتهاب است. این گیاه به تسکین سرفه، بهبود گوارش، تقویت سیستم ایمنی، تسکین دردهای عضلانی و تنظیم فشار خون کمک می‌کند. همچنین در سلامت پوست، مو و کاهش دردهای قاعدگی نیز مؤثر است. - دمنوش آویشن در طب سنتی چه کاربردی دارد؟
در طب سنتی، دمنوش آویشن با طبع گرم و خشک، برای درمان سرماخوردگی، سرفه، نفخ، و دردهای قاعدگی توصیه میشود. این دمنوش به‌دلیل خاصیت خلط‌آور و ضدعفونی‌کننده، برای پاک‌سازی دستگاه تنفس و تقویت معده بسیار مفید است. - آیا مصرف آویشن برای همه افراد بی‌خطر است؟
خیر. افرادی که به گیاهان خانواده نعناعیان حساسیت دارند، زنان باردار یا شیرده (بدون مشورت پزشک)، و کسانی که دچار مشکلات گوارشی شدید هستند، باید در مصرف آویشن احتیاط کنند. مصرف بیش‌ازحد آن نیز ممکن است باعث تحریک معده و واکنش‌های آلرژیک شود. - آویشن چه تأثیری در درمان عفونت‌ها دارد؟
آویشن با خاصیت ضدویروسی، ضدباکتری و ضدقارچ خود در درمان عفونت‌های تنفسی، قارچی، پوستی و حتی برخی عفونت‌های ویروسی مؤثر است. مصرف آن به کاهش التهاب، بهبود عملکرد ایمنی بدن و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند.
